در قسمت اول جهنم تولید به اینک آخر الزمان اثر کوپولا پرداختیم و درباره شرایط سخت اون فیلم توضیح دادم. در این قسمت نگاهی به فیلم پرتگاه ساخته جیمز کامرون به نام انگلیسی The abyss خواهیم داشت.فیلمی که سرما تبدیل به آزمون مقاومت برای بازیگران شد و خود کارگردان تا نزدیکی مرگ رفت.

روی کاغذ پرتگاه فقط یک فیلم تخیلی درباره کارمندان سکی نفتی، کماندو های نیروی دریایی و یک چیز مرموز در اعماق دریاست اما در واقعیت این فیلم تبدیل شد به یکی از خشن ترین، سختترین و از نظر تکنولوژی دیوانه وار ترین فیلم های تاریخ سینما. نقل است که کامرون بعد انتهای فیلم گفته دیگر به ساخت فیلم اقیانوسی برنخواهد گشت هرچند که چند سال بعد تایتانیک رو ساخت.

جیمز کامرون در همان ابتدا قصد داشت که فیلم را در اقیانوس واقعی بسازد و به دنبال کلک سینمایی “تر برای خشک” و وان های کوچک نیست.

در تکنیک تر برای خشک صحنه های آب را بدون استفاده از آب فیلمبرداری می کنند و به جای استفاده از آب با نورپردازی، دود و مه، فیلتر های رنگی و حرکت های دوربین حس زیر آب بودن را اجرا می کنند. کامرون این تکنیک را رد کرد و تصمیم گرفت فیلم را در اقیانوس اطلس فیلمبرداری کند. با اینحال استوین اسپیلبرگ که تجربه فیلمبرداری در اقیانوس را داشت به کامرون پیشنهاد کرد از این کار پرهیز کند و حتما سراغ ست های ساخته شده برود چرا که کنترل شرایط در اقیانوس غیر ممکن است.

خود اسپیلبرگ مشکلات فیلمبرداری در اقیانوس را در فیلم آرواره ها تجربه کرده بود که در باره آن فیلم نیز در نوشته های بعدی خواهم نوشت.

کامرون تصمیم به ساخت فیلم در دکور آماده شد گرفت و تصمیم به استفاده از غواصان  و تاریکی واقعی گرفت .

فیلم در نیروگاه هسته ای از مدار خارج شده، با ساعات کاری خیلی زیاد و خطرات بسیار ساخته شد با اینحال نسبت به فیلم بیگانه و ترمیناتور فروش چندانی نداشت. اد هریس تقریبا جان خود را از دست داد ماری الیزابت ماسترانتونیو دچار فروپاشی عصبی شد با اینحال این فیلم سرآغاز نوآوری های کامرون در فیلمبرداری زیر آب و تصویربرداری سه بعدی شد و اختراعات کامرون تا سال ها برایش سودآوری داشت.

ساخت اقیانوس در نیروگاه هسته ای مرده

اندازه، اولین مشکل کامرون بود، کامرون یک سکوی حفاری بزرگ در زیر آب میخواست که برای بیننده باورپذیر باشد و از طرفی به قدری بزرگ باشد که بتواند نماهای حرکتی زیادی آنجا بگیرد.

راه حلی که به ذهن کامرون رسید استفاده از نیروگاه هسته ای چروکی در شهر گافنی ایالت کارولینای جنوبی بود. این نیروگاه در دهه 70 میلادی شروع به ساخت شد اما هرگز تکمیل نشد و پروژه متوقف شد.در دهه 70 و 80 میلادی، افزایش هزینه ها به همراه تورم باعث شد ساخت نیروگاه دیگر به صرفه نباشد و از طرفی تقاضای برق منطقه کمتر از پیش بینی بود. وقتی ساخت نیروگاه متوقف شد راکتور اول حدود هیفده درصد پیشرفت پروژه داشت که از همین سایت ناتمام برای فیلمبرداری استفاده شد.

تیم تولید، این محفظه راکتور را تبدیل به تانکر بزرگ آب شیرین کردند طوری که در نهایت می توانست حدود 28 میلیون لیتر آب را در عمق 20 متری و عرض هفتاد متری در خود جا دهد. این حجم آب به قدری وسیع بود که فقط 5 روز طول میکشید آن را پر کنند.

مجموعه سکوی نفتی به صورت ماژولار ساخته شد و سپس مثل یک سازه واقعی زیر دریا به یک ستون بتنی 90 تنی در کفت مخزن پیچ و مهره شد.

دور آن گروه کامرون چادر های عظیم و لایه ای از دانه های پلاستیکی شناور نصب کردند تا نور خورشید را مسدود کنند و تاریکی عمق 700 متری را شبیه سازی کنند.

فیلمبردار میکائیل سالومون از محفظه هیا ویژه زیر آب برای سه دوربین استفاده می کرد از جمله ست آپ هایی که میتوانستند در میان یک برداشت از سطح آب عبور کنند تا گفتگو بدون قطع تصویر، به شکل یک پارچه از بالای سطح به زیر آب ادامه پیدا کند.

قبل از اینکه فیلمبرداری شروع شود مسائل شروع شد در روز اول فیلمبرداری تانکر اصلی آب دچار نشتی شد که حدود 600 هزار لیتر در دقیقه آب از دست می داد طوری که استودیو برای تعمیر آن نیازمند متخصصین سد سازی بود که تانکر را بتونند ببندند.

تمام بازیگران قبل از شروع فیلمبرداری مجبور به گرفتن مدرک غواصی در دریای کارائیب پیشرفته شدند اد هریس به دلیل اینکه در فیلم دیگری مشغول به کار بود خارج از کارائیب و دور از بقیه بازیگران این دوره غواصی رو طی کرد همه چیز برای ساخت یک فیلم آماده بود و همه عوامل آماده بودن که در 4 ماه فیلم پرتگاه را تمام کنند هرچند که در نهایت فیلمبرداری نزدیک 7 ماه طول کشید.

پیشنهاد مطالعه: حالت های مختلف فوکوس دوربین

شش ماه زیر آب، زندگی در تانکر بزرگ

حدود 40 درصد فیلم زیر آب فیلمبرداری شده است همانطور که بالا گفتم همه عوامل اصلی دوره های غواصی را درجزایر کیمن در کارائیب گذروندن و دوران فیلمبرداری را به مانند غواصان حرفه ای نیمه اشباع گذروندن.

در غواصی حرفه ای عمیق برای اینکه غواص ها بتوانند مدت طولانی در عمق زیاد کار کنند آن ها را هفته ها در فشار بالا نگه میدارند تا بدن شان با فشار محیط اشباع شود. به این حالت Saturation diving می گویند.

در وضعیتی که در آن غواص به طور طولانی مدت در عمق نسبتا زیاد کار می کند و بدنش مقدار قبال توجهی گاز مثل نیتروژن جذب می کند در این حالت برخلاف غواصی اشباع، بدن این افراد مدام در حال جذب و آزادسازی گاز نیتروژن است این وضعیت از نظر فیزیولوژیک خطرناک است چون احتمال ایجاد حباب های گازی در خون و بافت ها وجود دارد و غواص باید دائم پروتکل های کاهش فشار را رعایت کند.

پیشنهاد برای دیدن: منشی همه کاره ساخته هاوارد هاکس

فشار زیر آب در غواصی

در سطح دریا فشار هوا تقریبا برابر یک اتمسفر است.وقتی وارد آب می شویم به ازای هر ده متر عمق یک اتمسفر فشار اضافی به ما وارد می شود. هر یک اتمسفر تقریبا معادل وزن 10 تن نیرو روی هر متر مربع است.بدن انسان به دلیل اینکه پر از مایع است در برابر فشار خارجی مقاومت می کند اما بخش هایی که حاوی هوا هستند مثل ریه ها، گوش، سینوس ها یا هر فضای خالی در معرض له شدن یا آسیب قرار دارند.

غواصی در پرتگاه

اد هریس و ماری الیزابت ماسترانتونیو در حدود ده الی دوازده متری برای ساعت ها در روز کار کردند. عوامل حتی تا بیست متری نیز رفتند ,  وبرای جلوپیری از بیماری فشارزدایی حاصل از نیتروژن، اکسیژن خالص تنفس می کردند.

برنامه فیلمبرداری بسیار سنگین بوده 70 ساعت کار در هفته در حدود 7 ماه. ال گیدینگز فیلمبردار زیر آب بعدا اعلام کرد که حدود 11 هزار کپسول غواصی را در 90 روز مصرف کردند.

نور پردازی و شیمی آب خودش تبدیل به کابوسی در لوکیشن شد نور های قوی ای که در آب استفاده می کردند باعث رشد جلبک شد باعث کدر شدن آب در چند ساعت می شد. برای مبارزه با این اثر تانک های اصلی را کلر زدن که بخاطر همین آب باعث از بین رفتن رنگ موی عوامل و سوختن چشم ها و پوستشون شد.برای جلوگیری از این اتفاق همه مجبور بودند مقدار زیادی وازلین روی خودشون بمالند تا اثر کلر بر بدنشان کمتر شود.

در آخر طبیعیت نیز وارد عمل شد و رعد و برق باعث از بین رفتن کاور تانکر شد که بخاطر مشکلات بودجه جیمز کامرون اکثر ساعت کاری را به شب منتقل کرد.

اتفاقات نزدیک به مرگ و جنجال های صحنه

فشار شخصی ای که در این فیلم به افراد وارد شده در تاریخ سینما کم نظیره. اد هریس بازیگر اصلی فیلم در یکی از غواصی ها تقریبا غرق شد. معروفه که بخاطر همین اتفاق با مشت به کامرون حمله کرده هرچند جفتشون این داستان را رد کردن اما عوامل دیگر نقل از چنین دعوایی در صحنه داشتند.

ماری الیزابت بعد ها گفت در طول صحنه احیا، دچار فروپاشی جسمی و عاطفی شده صحنه ای که در آن شخصیتش از آب بیرون کشیده شده و بارها محکم روی سینه اش ضربه زده می شود در حالی که هریس بالای سرش فریاد می میزند. آنها برداشت های متعدد از این صحنه در آب یخ زده انجام دادند در یک لحظه دوربین وسط برداشت فیلمش تمام شد وقتی کامرون خواست برداشت دیگری بگیرند ماری الیزابت از کوره در رفته و حاضر نشده دوبار آن کار را انجام دهد.

روحیه عوامل بهتر از این دو نبود. عوامل که در تانکر های سرد گیر افتاده بودند به نزدیک فروپاشی روانی شدند. هریس نقل می کند همه عوامل روزانه شروع به فحاشی به چیز های مختلف می کردند تا بتونند سختی اون روز را دووم بیارند. یکی از مشکلاتی که زود در صحنه ایجاد شد عقب افتادن از برنامه فیلم برداری بود. کامرون برای سرعت بخشیدن به کار از همه میخواست ادرار خود را در لباس غواصی انجام دهند که در وقت صرفه جویی شود.

وقتی فیلمبرداری تموم شد بازیگران اصلی فیلم گفتند که به هیچوجه درباره این فیلم هیچ نظری نخواهند داد هریس از تبلیغ کردن این فیلم دست کشید.

مطالعه بیشتر: راهنمای انواع لنز در فیلمبرداری و عکاسی

زیر آب، بیش از بودجه و فروش معمولی

هزینه تولید فیلم حدود 40 میلیون دلار بود و حتی بعضی تخمین ها عدد بالاتری در نظر می گیرند که پرتگاه را تبدیل به یکی از فیلم های گران اون دوران تبدیل کرد. در مرداد 1989 این فیلم اکران شد و کمتر از نود میلیون دلار فروخت.

با اینکه یک شکست تجاری نبود اما فروش بیگانگان کامرون تکرار نشد برای کمپانی فاکس قرن بیستم، تمام این مشکلات تولید و رنج انسانی چیزی جز یک سود حداقلی نیورده بود اما فیلم تاثیر عمیقی بر صنعت سینما داشت.

جلوه های ویژه شرکت ILM  متعلق به جرج لوکاس، جریان فیلمسازی را تغییر داد چرا که یکی از اولین بارهایی بود که از تصاویر گرافیکی شبه واقعی در فیلم استفاده می شد. نتیجه کار کامرون در این فیلم آمادگی برای ساخت T-1000  در ترمیناتور 2 شد.

فکر کردن مثل یک غواص

کامرون پیش از ساخت پرتگاه هم عاشق اقیانوس بود.در نوجوانی داستانی درباره گروهی دانشمند نوشت که در یک آزمایشگاه زیر آب زندگی می کردند بعد ها هنگام ساخت بیگانه ها، فیلم های نشنال جئوگرافیک را دید که در آن روبات های زیر آبی روی کف دریا حرکت می کردند و تصمیم گرفت خودش در چنین محیطی فیلمبرداری کند.

در دوره آماده سازی او با شرکت های غواصی صنعتی و مهندسانی در آمریکا و کانادا ارتباط گرفت که در زمینه سامانه های دریایی عمیق غواصی اشباع و عملیات Rov  تخصص داشتند

شرکت های مختلف وسایل زیردریایی عملیاتی برای این فیلم ساختند و کامرون با دقت تماشا می کرد که تجهیزات آن ها چگونه کار می کند. دقت کامرون باعث شد که بتواند تکنولوژی زیر آب را بکار بگیرد و یک دلی زیرآب با پیشران را ثبت اختراع کند وسیله ای که به اپراتور دوربین اجازه می دهد به راحتی و با گشتاور مناسب در آب حرکت کند و دوربین را در هر جهت دلخواه نگهدارد.

این اختراع باعث شد فیلمبرداری زیر آب قابل کنترل و حرفه ای شود نتیجه اینکه این اختراع به طور گسترده در پروژه های فیلمبرداری زیر آب دیگران استفاده شد و فیلمبرداری زیر آب را متحول کرد.

وقتی کامرون در اواخر دهه 90 برای فیلمبرداری از بقایای تایتانیک به اقیانوس برگشت فقطت جهیزات موجود را اجاره نکرد. او در طراحی سیستم های جدید دوربین اعماق دریا، روبات های زیر آبی و سازه های نورپردازی مشارکت کرد تجهیزاتی که بتواندد در محیطی تقریبا یخ زده کار کنند.

به بیان دیگر، کابوس پرتگاه تبدیل به یک آزمایشگاه تحقیق و توسعه شد. درس‌های تلخ درباره سیستم‌های ارتباطی، مدیریت کاهش فشار، طراحی محفظه و نورپردازی که ازپرتگاه به‌دست آمد، به فناوری‌های اختصاصی، حق امتیاز ، مشاوره و چندین فیلم جدید تبدیل شد. کامرون فقط از آن جهنم تولید جان سالم به در نبرد بلکه راهی پیدا کرد تا ابزارهایی را که در آن‌جا ساخته بود، بفروشد.

پرتگاهی که بهت زل می زند

در تاریخ سینما فیلم های زیادی هستند که تولید جهنمی داشتند و جنون را در حین تولید تجربه کردند اما همه آن ها قابل دیدن نیستند اما پرتگاه از آن فیلم هاست که میشه از آن لذت برد. در حقیقت امروز این فیلم تبدیل به کالت در سینما شده بخصوص برای کسانی که به فیلمبرداری زیر آب و غواصی علاقه مند هستند پرتگاه فیلم مورد علاقه شان است.

چهره های درمانده پرتگاه بازی کردن نیست بلکه آدم هایی هستند که یازده ساعت در آب بوده اند و به معنای واقعی کلمه پرتگاه را تجربه کردند.فیلم به کامرون آموخت چگونه با مانند یک مهندس-غواص فکر کند با اینحال پرتگاه به مانند تایتانیک و فیلم های دیگر کامرون فروش نداشت اما مهارت هایی ساخت که به کامرون اجازه داد سه دهه بعدی را صاحب اعماق اقیانوس باشد.