مقدمه

هر عاشق سینمایی از صحنه آب زلال دریا، آبی آسمان و شیشه های بدون انعکاس لذت برده و شگفت زده شده است اما احتمالا اکثرمون متوجه نشدیم که یک فیلتر ساده اینکار را انجام می دهد.این جادوی پلاریزاسیون در سینماست که یک تکنیک تصویربرداری برای شکل دادن به صحنست.در این مقاله درباره نقش فیلتر های پلاریزه در کاهش درخشش و ازفایش شدت رنگ، و غنی کردن رنگ آسمان صحبت می کنیم.قبل از آن در صورتی که نیاز دارید اطلاعات بیشتری درباره ماهیت نور داشته باشید می توانید به نوشته رفتار دوگانه نور مراجعه کنید.

پلاریزاسیون چیست؟

پلاریزاسیون درباره جهت موج های نوریست. نور خورشید یا چراغ در همه جهات پخش می شوند اما وقتی از یک سطح صاف مثل آب یا شیشه انعکاس می یابند تمایل پیدا می کنند که در یک صفحه ارتعاش کنند و به اصطلاح پلاریزه می شوند. به همین دلیل هم هست کهدر بعضی زوایای خاص شماخشش های کورکننده  یا انعکاس های شدید میبینید چرا که طول موج های نور در یک جهت به سمت چشم یا دوربین منعکس شدند.

در زندگی روزمره، عینک های پلاریزه آن درخشش را با فیلتر کردن نور های تک جهته حذف می کنند این عینک ها، عدسی هایی دارند که نورهای بازتابی مزاحم را فیلتر می کنند به ویژه نوری که از که از انعکاس نور به ماشین، یا شیشه خودرو یا آب بوجود اومده و باعث خیرگی شده است. این فیلتر باعث می شود که خیرگی به شدت کاهش پیدا کرده و شفافیت و کنتراست نیز بیشتر شود که در نتیجه خستگی چشم کمتر می شود. البته باید بگم حتما از عینک های پلاریزه مناسب استفاده کنید و نوع های ارزان آن برای چشم مضر هستند و حتی ممکن است سردرد ایجاد کنند .

عینک های پلاریزه اصلا مناسب شرایط برفی نیستند چرا که ممکن است تشخیص ناهمواری ها را سخت کنند.

در فیلمسازی هم ما از فیلتر های پلاریزه استفاده می کنیم، فیلتر پلاریزه  مثل در ورودی نور عمل می کند و اجازه می دهد بعضی از طول موج ها وارد شده و جلوی باقی را می گیرد و با اینکار، میزان نویز و انعکاس های ناخواسته و نور های پخش شده را کاهش می دهد.نتیجه آن یک صحنه صاف و زنده تر با رنگ های غنی تر است.

فیلتر پلاریزه چگونه روی لنز دوربین نصب و عمل می کند؟

فیلتر های پلاریزه را به دو شکل یا از طریق مستقیم و رزوه ای، یا از طریق مت باکس به صورت غیر مستقیم بر روی لنز سوار می شوند این فیلتر ها یک تکه شیشه اپتیکی با لایه های خاص هستند که به عنوان درب ورودی عمل می کنند.این لایه اساسا یک ورقه فیلم دو رنگی یا dichroic  هستش که نور با قطبش های مختلف را به طور متفاوت جذب می کند. این لایه معمولا از مولکول های کشیده شده مثل پلی وینیل الکل آغشته به ید ساخته می شوند و با کشش مکانیکی مولکول ها هم راستا شده و یکی از مولفه های قطبش را جذب کرده و مولفه عمود بر آن را عبور می دهند.

به فیلتر های پلاریزه مثل قیچی بسیار تیزی برای موج های نورین گاه کنید وقتی نور میخواد وارد لنز بشه فقط آن هایی که در یک جهت خاص هستند می توانن از این قیچی یا حصار عبور کنند و موج های عمود بر آن جذب می شوند.این به این معناست که وقتی فیلتر به درستی جهت دهی شده می تواند نورهای پلاریزه مثل خیرگی پنجره ماشین یا سطح آب را جذب کند و صحنه را زیباتر کند. نکته ای که جالب است اینه فیلتر های پلاریزه بخاطر همین خاصیت خود سطح نور را بین یک تا دو استاپ کاهش می دهند نتیجه اینکه در هنگام نوردهی و نور سنجی باید فیلمبردار محاسبه فیلتر های پلاریزه را نیز بکند.

کاهش خیرگی و انعکاس در فیلمبرداری و عکاسی

در بالا اشاره کردیم که کاربرد اصلی فیلتر های پلاریزه از بین بردن خیرگی و انعکس است.فیلمبرداران معمولا در صحنه هایی که آب یا شیشه یا سطوح درخشان است به مشکل میخورند برای مثال شیشه ماشین و سطح دریا، نور خورشید را در سطح زیادی منعکس می کند بخاطر همین فیلمبرداران از فیلتر های پلاریزه برای حذف یا کاهش انعکاس از روی سطوح غیر فلزی مثل آب، سطوح رنگ شده و حتی اثاثیه صیغلی شده استفاده می کنند. با جهت دهی کردن به پلاریزاسیون به زاویه مناسب، نور منعکس شده را حذف و صحنه دلخواه را ایجاد می کنند.

پیشنهاد برای دیدن: مزد ترس

یک صحنه فیلم  در خودرو را تصور کنید. بدون پلاریزاسیون،  دوربین همانقدری که آسمان و اطراف را بر روی شیشه ماشین میگیره بازیگران رو در داخل ثبت می کنه. با فیلتر پلاریزه در زاویه درست آن خیرگی نور آسمان از بین میره. قبل از اختراع پلاریزه برای این صحنه از ریگ های سنگینی برای ایجاد سایه و گرفتن سایه روی ماشین استفاده می کردند که خطر فیلمبرداری را نیز بالا می برد.

نکته مهم درباره پلاریزه این است که بدانید این فیلترها بازتاب از روی فلز لخت را حذف نمی کنند و فقط بازتاب های دی الکتریک را قادر به حذف کردن هستند. بازتاب بر روی فلز مثل آینه عمل می کند و تقریبا بدون قطبش است در نتیجه فیلتر پلاریزه روی آن تاثیر ندارد البته اگر روی فلز رنگ بخورد تا حد زیادی پلاریزه می تواند روی آن عمل کند.

بعضی اوقات هم هدف نهایی حذف همه انعکاس نیست چرا که بعضی اوقات موندن خیرگی می تواند به واقع گرایی کمک کند، و نشان دهنده وجود شیشه باشد بخاطر همین باید فیلتر پلاریزه در جهت دلخواه فیلم بردار و کارگردان تنظیم شود تا تصویر مورد نظر بدست آید. در نتیجه فیلتر پلاریزه فقط در دو حالت حذف کامل انعکاس و نشان دادن انعکاس عمل نمی کند بلکه یک انتخاب خلاقنه در قاب بندی و نورپردازیست که به فیلمبردار توانایی کنترل انعکاس را می دهد.

افزایش کنتراست و اشباع رنگ

یکی دیگر از کاربرد های فیلتر پلاریزه این است که رنگ ها غنی تر و کنتراست را بیشتر می کند بخاطر همین در نماهای باز استفاده می شود چرا که در وقتی نور خورشید در اطراف پخش می شود از سطوح مختلف منعکس می شود که یک هاله هول هر جسمی ایجاد می کند که این رنگ ها را از بین میبرد اما فیلتر پلاریزه با حذف کردن آن انعکاس ها رنگ ها را طبیعی تر و کنتراست را بیشتر می کند.در نوشته نور چیست توضیحات جالبی درباره طیف نور داده ام میتونید آن را مطالعه کنید.

سری بعد که از طبیعت خواستید عکس بگیرید حتما از فیلتر پلاریزه استفاده کنید چرا که شاخ و برگ درختان به قدر زیادی منعکس کننده آسمان هستند که در نتیجه رنگ آن ها کمرنگ تر می شود شما می تونید با استفاده از فیلتر پلاریزه رنگ طبیعی برگ را بهش برگردونید.

آبی کردن آسمان و از بین بردن هاله

معروف ترین کاربرد فیلترهای پلاریزه همین آبی کردن آسمان است. فیلمبرداران از این تکنیک برای تاریکتر کردن آسمان بخصوص هنگام فیلمبرداری مناظر، وسترن یا هر جایی که آسمان نقش اصلی را در قاب دارد استفاده می کنن. معمولا برای آبی کردن آسمان شما باید فیلتر پلاریزه را نود درجه نسبت به جهت خورشید بگردانید که اینکار باعث بهتر دیده شدن ابر ها نیز می شود.

یک کلک ساده برای آبی کردن آسمان یادتون بدم اگر خورشید سمت غرب یا شرق شماست شما بیشترین میزان آبی کردن را در سمت عکاسی به سمت شمال یا جنوب میبینید و اگر زاویه دوربین شما نزدیک یا دورتر از نود درجه بشه تاثیر آن کم و کمتر میشود.در این حالت البته اگر لنز التراواید دارید -که بعدها درباره انواع آن توضیح خواهم داد- باید حواستان به پلاریزه باشد چرا که ممکن است یک کیفیت رنگی نامتناسب در آسمان نشان دهد بعضی جاها تیره و بعضی جاها روشنتر به نظر برسد. بخشی از هنر دانستن زمان استفاده از پلاریزه و نحوه استفاده از آن است.

پیشنهاد مطالعه: صدا چیست؟ فیزیک امواج و شنوایی

فیلتر های پلاریزه با حذف هاله ها اجسام دور را شفاف و تمیز نشان می دهند. این هاله ها همانطور که در بالا گفتم به علت انعکاس خورشید از جهات مختلف اتفاق می افتد و حذف آن ها کمک می کند که حس عمق و واقعی بودن به تصویر اضافه شود.

عکس های پلاریزه شده در مقابل پلاریزه نشده

عکس های پلاریزه، جزئیات و رنگ هایی را نشان می دهند که عکس های پلاریزه نشده نمی توانند نشان دهند. در زیر چند نمونه از این عکس ها را خدمت شما نشان می دهم.

در اینجا میبینید که یک عینک پلاریزه در حین غروب خورشید نیز می توان بر شفاف رسیدن عمق کاربرد داشته باشد و تاثیر فیلتر پلاریزه فقط در زیر آفتاب نیست

در این عکس بالا که با هوش مصنوعی درست شده است می توانید تاثیر هوش مصنوعی بر روی آب ببینید.در خیلی از مقایسه هایی که در فضای مجازی برای نشان دادن قدرت عینک پلاریزه انجام می دهند معمولا به جای عینک، آن عکس ها با دوربین گرفته شده اند تا کمی اغراق در قدرت فیلتر پلاریزه عینک بکنند با اینحال می توانید بعضی از این مقایسه ها را با یک سرچ ساده در اینترنت ببینید.

پیشنهاد برای مطالعه: شیمی عکاسی

استفاده از پولاریزه

جالبه بدونید فیلتر پولاریزه رو صورت آدم نیز کاربرد دارد روی صورت انسان بخصوص نوک بینی و گونه ها ممکن است انعکاس هایی از اطراف شکل بگیرد و حتی بخشی از آبی آسمان را انعکاس دهد.فیلمبرداران از فیلتر پلاریزه برای حذف کردن این انعکاس ها هم نیز می توانند استفاده کنند اما استفاده از زاویه پلاریزه زیاد برای صورت ممکن است چهره را بی روج و بی جان کند و رنگ صورت را به سمت کرم مات ببرد.

فیلتر پلاریزه رنگ ها را اشباع تر و زنده تر می کند صحنه ای که با فیلتر پلاریزه فیلمبرداری شده میتونه شاد تر، ماجراجویانه تر و زنده تر باشه و برای مستند حیات وحش بسیار مناسب باشه اما صحنه های بدون فیلتر پلاریزه میتونه خاکستری تر، هاله دار تر و خنثی تر باشه که میتونه حال منفی تر، ناراحتی و غم و البته افسردگی را برسونه.

همچنین فیلم برداران از فیلتر پلاریزه برای فیلم برداری روز برای شب نیز استفاده کرده اند.در این تکنیک با استفاده از این فیلتر و یک سری فیلتر های خاص دیگه صحنه های شب را در روز فیلمبرداری کنند. قدرت پولاریزه در حذف انعکاس خورشید برای باورپذیر کردن صحنه به بیننده بسیار مهم است.

نتیجه گیری

اثر فیلتر پلاریزه بریا بیننده نامرئیست اما تاثیر آن بنیادیست. این ابزار ساده کنترلی را به دستکاری نور صحنه می دهد که کمترین ابزاری توانایی برابری با آن را دارد. به طور خلاصه در استفاده از فیلتر پلاریزه، خیرگی ها را هنرمندانه حذف کنید،در هنگام استفاده از آن برای آبی کردن آسمان به زاویه نور خورشید دقت کنید از پلاریزه بیش از حد آدم ها خودداری کنید مگراینکه بخواید بیش از حد صورت ان ها را عروسکی ثبت کنید حواستون به میزان نوری که فیلتر پلاریزه کاهش میده باشه و در نهایت در لنزهای التراواید با دقت بیشتری از پلاریزه استفاده کنید. درباره تمیز کردن لنز و فیلتر مطالب جداگانه ای برایتان خواهم گذاشت